@ Varg - Otkud sad prica o pozoristu, kada se prica o crkvi?
Ne bi trebalo da se prica ni o jednom ni o drugom na ovaj nacin, jer predstavlja offtopic. Mislim da je primerenije da se sa ovim pricama prebacite na temu Srpska Politicka Scena, Kroz Istoriju I Danas.
A Gwydion je dao bas lep slagvort za pricu o Srpskoj medicini u srednjem veku. Evo -
Medicinsko znanje Srba u srednjem veku, svodilo uglavnom na gatanja i vradzbine.
Srpska srednjovekovna kultura bila je evropska kultura, Srbi su rado primali kulturne tekovine Vizantije i Zapada, o cemu najbolje svedoce srednjovekovna arhitektura, knjizevnost, slikarstvo i medicina.
Vizantijski istoricari koji spominju Slovene, Prokopije, Konstantin Porfirogenit, Lav Djakon i drugi, ne govore o nacinima lecenja. Sve se odnosi na verovanja o uzrocima bolesti i koriscenju gatanja u lecenju. Po izvestajima cara Mavrikija (582-602), Sloveni su po doseljenju na Balkan znali za pripremanje biljnih otrova za strele, a po nalazima nekropole iz XI veka kod Bajine Baste, znali su i za hirurske intervencije, na primer, za trepanaciju lobanje. Jedno je sigurno da su Sloveni prihvatali mnoge obicaje i nacin zivota starosedelaca, kao i propisi o uredjenju klanica, ispravnosti vodovoda, cistoce u gradu, sto je nasledjeno iz perioda dominacije Rimljana.
Najstarija medicina, koja je u srednjem veku bila najvise koriscena, je verska medicina. Tumacenje bolesnog i normalnog stanja zasnivalo se na ucenju o borbi dobra i zla, izmedju demona i coveka. Po svom ucenju verska medicina delila se na kanonsku koja je bila zasnovana na ucenju zvanicne crkve i apokrifnu koja je predstavljala sintezu razlicitih kultova i shvatanja starosedelackog stanovnistva Balkana i antickog sveta, a koju zvanicna Crkva nije priznavala.
Kanonska verska medicina zvanicne Crkve zasnovana je na ucenju Hriscanske crkve po kome je njen tvorac Isus Hristos lecio bolesne i vaskrsavao mrtve. Ovu moc je preneo i na svoje ucenike govoreći im: “Bolesne isceljujte, gubave cistite, mrtve dizite, djavola izgonite, zabadava ste dobili i zabadava dajite”.
Za razliku od magijske medicine, u kojoj se direktno od vraca ocekivalo izlecenje, u kanonskoj medicini izlecenje se ocekivalo od onog kome se svestenik obrati molitvom da posalje izlecenje. Brojne podatke o izlecenju bolesnika koje je obavio Isus Hristos nalazimo u Jevandjelju (o izlecenju gubavaca, gluvonemih, paraliticara itd.), a u fresko slikarstvu Decana, Ravanice, Manasije, Kalenica, Studenice, Morace i drugim manastirima nailazimo na prikaze izlecenja bolesnih od svetih lekara, od kojih su najpoznatiji "bezsrebrnici" Kuzman i Damjan, koji su bolesne lecili besplatno.
Pored verovanja kanonske medicine u svete lekare i iscelitelje, znacajno mesto zauzimalo je i verovanje u isceliteljsku moc svetiteljskih mostiju. Cak je postojala i organizovana trgovina mostima svetaca u cemu su prednjacili Mlecani i Turci, a da su i nasi ljudi koristili ovu mogucnost velikih zarada, govori podatak da je mosti kralja Dragutina, pred kraj XVIII veka, porodica Korac iz Novog Pazara rasparcala i prodala, tako da je danas ostala sacuvana samo ruka u manastiru Decanima.
Bilo je rasireno verovanje da mosti Srba Svetitelja lece i neuropsihijatrijska oboljenja, a to se obavljalo po manastirima uz citanje molitvi.
Da bi izlecile sterilitet zene su na grobove svetitelja ostavljale votivne predmete, najcešće male kolevke. Velika zbirka takvih kolevki izradjenih u filigranu, koje su stavljene na kovceg sa mostima Stefana Decanskog, nalazi se u manastiru Decanima.
Apokrifna medicina u sustini predstavlja sintezu antickih i orijentalnih kultova, Hriscanstva, kao i filozofskih pravaca starog veka, a za lecenje je koristila molitve, magijske formule, gatanja, vradzbine i amulete. Oboljenja, po apokrifnoj medicini, nastaju delovanjem zlih demona koji su brojni, svaka bolest imala je svog demona - izazivaca. Verovalo se u postojanje vila i recnih duhova, u vukodlake, vampire i vestice. Svi oni izazivaju bolesti, more i epidemije, medjutim, najvece nesrece u zivotu, glad, kugu, susu, boginje i zemljotrese, kako se verovalo, izazivaju vestice.
Sve bolesti apokrifna medicina leci molitvama fantasticne sadrzine u kojima se za pomoc obraca Hristu, lekarima svetiteljima Kuzmanu i Damjanu, ili srpskim svetiteljima Savi, Simeunu, caru Urosu ili knezu Lazaru.
Najcesce molitve bile su: molitva protiv necastivih duhova, djavolje rabote, napasti vilinske, protiv zavidljivaca i uroka, za bolesti srca, protiv mora i vestica, za lucenje mleka, protiv cini, ili protiv ranjavanja macem i strelom.
Magiske formule korišćene su u preventivne i kurativne svrhe, a bile su napisane na parcetu hartije, metalnoj plocici ili na nekom delu tela. Tako, na primer, magijska formula protiv impotencije ispisivana je na pojasu koji se opasivao oko bedara bolesnika, a protiv krvarenja iz nosa formula je ispisivana krvlju bolesnika na njegovom celu. Protiv ujeda besnog psa formula je ispisivana na kiselom hlebu i davana ujedenoj osobi da je pojede.
Gatanje je takodje mnogo korisceno i prvenstveno je imalo magijski karakter. Pored gatanja da bolesnik ozdravi, cesto se gatalo da se covek zastiti od bolesti. Gatalo se ponekad da zdrava osoba oboli ili da se oboleloj pogorsa stanje. U ovu svrhu sluzili su spisi kao: Rozdanik, Trepetnik, Gromovnik, Lunak, a najstariji potice iz XIII veka i pored uputstva za gatanje sadrzi i kljuc gatanja u obliku krsta, a nalazi se u Zborniku popa Dragojla.
Srpska srednjovekovna medicina po svom ucenju bila je evropska medicina, nije se razlikovala od italijanske i francuske medicine XIV-XV veka, osim u jednom, kod nas nije bilo medicinskih skola kao u Salernu i Monpeljeu. Medicinski prirucnici sacinjeni su mahom od preradjenih spisa anticke i arapske medicine, koje su izbegavale hirurske intervencije i patoloska stanja u organizmu tumacile kao poremecaje nastale u ravnotezi sokova.
Prvi pomen o postojanju medicine, u danasnjem smislu reci, kod Srba potice s pocetka XII veka iz manastira Hilandara. Najveću ulogu u nastajanju nase medicine odigrali su kaludjeri koji su prevodili vizantijske spise, a posebno mesto u XII veku zauzima sveti Sava, osnivac prvih srpskih bolnica, pisac naših najstarijih medicinskih spisa i borac protiv nadrilekarstva.
Prve srpske bolnice osnivane su po manastirima, u Hilandaru i Studenici i, kako su sluzile iskljucivo za lecenje, mogu se svrstati u red najstarijih bolnica u Evropi. Vrhunac svog uspona srpska medicina dozvljava u XIV-XV veku, o cemu nam svedoce sledece cinjenice
- pojava gradskih bolnica,
- postojanje propisa iz komunalne higijene,
- pojava karantina za suzbijanje zaraznih bolesti,
-ustanove za zastitu leproznih bolesnika - leprozorijumi i
- sirotista za napustenu decu.
Najstariju srpsku bolnicu, osnovao je sveti Sava 1199.godine u Hilandaru. Prva bolnica na teritoriji srpske drzave je osnovana u Studenici, koju je takodje osnovao Sava u periodu izmedju 1208. i 1216.
Bolnice zatim, osnivaju Stefan III Uros Nemanjic u Decanima izmedu 1327 i 1335. godine, car Dusan u manastiru sv. Arhandela kod Prizrena 1342. godine, knez Lazar u Ravanici podize bolnicu 1381. godine, car Dusan u Kotoru 1350. godine, a despot Stefan Lazarevic u Beogradu oko 1390. godine...
